SPIKA MAKINDA ATOA ONYO KALI KWA MASWI

Spika wa Bunge Anne Makinda akisoma taarifa Bungeni mjini Dodoma leo juu ya ripoti ya tuhumu za rushwa zilizowakabili wabunge kadhaa.

Wabunge waliotuhumiwa  kwa kujihusisha na rushwa leo wamesafishwa na Spika Anne Makinda baada ya kutoa ripoti aliyosoma  leo  iliyoshindwakudhibitisha  kuwa wabunge hao walikuwa wamekula rushwa. Kutokana na ripoti hiyo imemlazimu Spika kukemea tabia ya baadhi ya wabunge kuwatuhumu watu au wabunge wengine juu ya  rushwa wakati wakichangia hoja bungeni.

Akitoa uamuzi wake Spika Anna Makinda alimewapa onyo wabunge waliotoa matamko ya rushwa wakiwa wakichangia  hoja bungeni. Spika pia amewapa onyo kali Katibu Mkuu wa wizara ya Nishati na Madini, Eliakimu  Maswi na Waziri wa wizara hiyo, Profesa Soppter Muhongo kwa kuwazushia tuhuma za rushwa wabunge kadhaa. Spika Anna makinda amelaumu tabia hiyo ya kuwatuhumu wabunge kuhusiana na Rushwa. Baadhi ya wabunge hao walitajwa na ripoti ya Spika Anna Makinda kwamba wamejihusisha  na rushwa ni pamoja na wabunge wa Viti Maalum, Saraha Msafiri  Ali na Munde Tambwe. Wengine ni Mbunge  wa Bukene (CCM),  Selemani  Zedi , Mbunge wa Simanjiro (CCM) , Christopher Ole-Sendeka na  Zitto Kabwe wa Kigoma Kaskazini (CHADEMA).

Mbunge Sarah Msafiri (wa kwanza kushoto) aliyetuhumiiwa kuomba rushwa ya Sh Milioni 50 kutoka kwa Katibu  Mkuu wa wizara ya Nishati na Madini Eliakim Maswi, akiwa bungeni na wenzake wakati ripoti ya Spika akisoma leo bungeni.

JAMHURI

YA

MUUNGANO

WA

TANZANIA

BUNGE

LA

TANZANIA

Tel: +255 22 21122065/7Fax No. +255 22 2112538Email: tanzparl@parliament.go.tz Ofisi ya BungeS.L.P. 941

DODOMA

 ____________ UAMUZI WA SPIKAKUHUSU:TUHUMA KWAMBA BAADHI YA WABUNGE NA WAJUMBE WA KAMATI YA NISHATINA MADINI WALIJIHUSISHA NA VITENDO VYA RUSHWA KATIKA KUTEKELEZA KAZIZAO ZA KIBUNGE ___________ Umetolewa na Mhe. Anne S. Makinda (MB.)SPIKAUAMUZI WA SPIKA KUHUSU TUHUMA KWAMBA BAADHI YA WABUNGE NAWAJUMBE WA KAMATI YA NISHATI NA MADINI WALIJIHUSISHA NA VITENDO VYARUSHWA KATIKA KUTEKELEZA KAZI ZAO ZA KIBUNGE

[Chini ya Kanuni ya 5(1) na 72(1) ya Kanuni za Kudumu za Bunge, Toleo la 2007,na Kifungu cha 12(1), (2)na 25(c) cha Sheria ya Kinga, Madaraka na Haki zaBunge, Sura ya 296]

 ________________ 

SEHEMU YA KWANZAMaelezo ya Utangulizi

Waheshimiwa Wabunge, mtakumbuka kwamba, tarehe 27 na 28 Julai, 2012wakati wa mjadala waHotuba ya Bajeti ya Wizara ya Nishati na Madini, baadhiya Wabunge walitoa michango mbalimbali na kuibua tuhuma zilizotolewa piakwa maandishi, kwa barua ya Katibu Mkuu wa Wizara ya Nishati na Madini, Bw.Eliakim C. Maswi, kwa Katibu wa Bunge kama ifuatavyo:-

Kwamba, baadhi ya Wabunge na Wajumbe wa Kamati ya Kudumu ya Bungeya Nishati na Madini walikuwa wanaenda Ofisini kwa Katibu Mkuu wa Wizara yaNishati na Madini kuomba rushwa ili waitetee Wizara hiyo inapowasilisha taarifambalimbali kwenye Kamati hiyo;Kwamba, baadhi ya Wabunge na Wajumbe wa Kamati hiyo wana mgonganowa kimaslahi (conflict of interest) katika kutekeleza majukumu yao ya kibungeya kuisimamia Wizara ya Nishati na Madini, kwa kufanya biashara na Shirika laUsambazi wa Umeme (TANESCO);Kwamba, baadhi ya Wabunge wamekuwa wanajihusisha na vitendo vyarushwa kwa kupokea fedha kutoka kwenye Makampuni ya mafuta, kwa lengola kuyatetea Makampuni hayo kwa kupinga uamuzi wa Katibu Mkuu wa Wizaraya Nishati na Madini, Bw. Eliakim C. Maswi wa kutoa Zabuni ya Ununuzi wamafuta mazito ya kuendeshea mitambo ya IPTL kwa Kampuni ya PUMA Energy(T) Ltd;Kwamba, kutokana na kupewa rushwa na baadhi ya Makampuni ya mafuta iliwayatetee, baadhi ya Wabunge walikuwa wanaendesha kampeni yakukwamisha kupitishwa kwa Bajeti ya Wizara ya Nishati na Madini, kwa mwakawa Fedha 2012/2013.Wakati wa mjadala huo, Mheshimiwa Vita Rashid Mfaume Kawawa (MB.) alitoahoja kwa mujibu wa Kanuni ya 5(1), 53(2) na 55(3) (f) ya Kanuni za Kudumu zaBunge, Toleo la 2007 kwamba, kwa kuzingatia kuwamichango mingi iliyotolewana Wabunge wakati wa kuchangia Hotuba hiyo imewatuhumu baadhi yaWabunge na Wajumbe wa Kamati ya Bunge ya Nishati na Madini kujihusisha navitendo vya rushwa, anaomba mambo yafutayo yafanyike:-

Kamati ya Bunge na Nishati na Madini ivunjwe; na

Tuhuma za vitendo vya rushwa zilizotolewa zifanyiwe uchunguzi na Kamati yaHaki, Maadili na Madaraka ya Bunge.Baada ya Mheshimiwa Vita Rashid Mfaume Kawawa kuwasilisha hoja yake,Bunge lilipitisha Azimio kwamba, “Kamati ya Kudumu ya Bunge ya Nishati naMadini ivunjwe; na pia kwamba, tuhuma za vitendo vya rushwa zilizotolewazichunguzwe na Kamati Ndogoya Haki, Maadili na Madaraka ya Bunge nakumshauri Spika.”Katika kutekeleza Azimio hilo la Bunge, niliivunja Kamati ya Bunge ya Nishati naMadini, kwa kutoa tamko la kufanya hivyo Bungeni, kwa mamlaka niliyonayo

 

kwa mujibu wa Kanuni ya 113(3), ikisomwa pamoja na Kifungu cha 48(1) (a) chaSheria ya Tafsiri za Sheria, Sura ya 1 [The Interpretation of Laws Act (Cap.1)].Aidha, kwa kuzingatia kuwa kwa hali-asili yake, jambo hilo linahusu ‘haki zaBunge’ (Parliamentary privilege), nililipeleka kwenye Kamati Ndogo ya Haki,Maadili na Madaraka ya Bunge ili Kamati hiyo ilifanyie uchunguzi na kunishauri.Kamati hiyo Ndogo ilipewa Hadidu ya Rejea moja tu, ambayo ni:“Kuchunguzana kumshauri Spika iwapo tuhuma kwabaadhi ya Wabunge na Wajumbe waKamati yaNishati na Madinikujihusisha na vitendo vya rushwa ni za kweli auhapana.”Baada ya Kamati hiyo kukamilisha kazi yake, iliwasilisha taarifayake rasmikwangu ili kwa wakati muafaka,niweze kutoa Uamuzi wa Spika kuhusu sualahilo.Kwa kuzingatia kuwa suala hilo linahusu “haki za Bunge,” (parliamentaryprivilege),napenda nitoemaelezo ya ufafanuzi kuhusu dhana hiyo kabla yakutoa Uamuzi wa Spika.

Dhana ya Haki za Bunge (Parliamentary Privilege) na Madhumuni yake

Kwa ajili ya Uendeshaji bora wa shughuli zake, Bunge kwa mujibu wa Katiba naSheria, limepewa kinga,madaraka na haki, fulani (immunities, powers andprivileges) ambazo zinaliwezesha kutekeleza majukumu yake kwa niaba yawananchi, kwa uhuru, uwazi na uwajibikaji, bila ya kuingiliwa au kutishwa namtu au chombo chochote cha Dola.Katika Kitabu chake kiitwacho “Treaties on the Law, Privileges, Proceedings andUsage of Parliament,1Erskine Mayametoa tafsiri ya ‘haki za Bunge’ kamaifuatavyo:“Parliamentary privilege is the sum of the peculiar rights enjoyed by the Housecollectively… and by Members of the House individually, without which theycould not discharge their functions”2Kwa tafsiri, nukuu hiyo inaeleza kwamba, “maana ya haki za Bunge ni haki zoteza kipekee za Bunge na za kila Mbunge binafsi kwa ujumla wake, ambazo bilakuwepo kwake, Bunge na Wabunge hawawezi kutekeleza majukumu yao.”Mwandishi mwingine aitwae Hood Phillips3 ameeleza kwamba, kila Bungelinatekeleza madaraka na haki ambazo zinachukuliwa kuwa ni muhimu kwahadhi ya Bunge, na pia katika kuliwezesha Bunge kutekeleza majukumu yake.Kwa ajili ya ufasaha zaidi, maelezo ya Mwandishi huyo kwa lugha aliyoitumiayanasomeka kama ifuatavyo:-

 

“Each House exercises certain powers and privileges which are regarded asessential to the dignity and proper functioning of Parliament.”

Ufafanuzi huo unaonyesha kwamba, madhumuni ya msingi ya kuwepo kwa‘haki za Bunge’ ni kuliwezesha Bunge na Wabunge kutekeleza ipasavyomajukumu yao ya kikatiba.Erskine May ameelezea kuhusu madhumuni ya uwepo wa ‘haki za Bunge’ kamaifuatavyo:-

“… certain rights and immunities such as freedom from arrest or freedom of  speech belong primarily to individual Members of the House and exist becausethe House cannot perform its functions without the unimpeded use of the services of its Members. Other such rights and immunities, such as the power topunish for contempt and breach and the power to regulate its own constitutionbelong primarily to the House as a collective body, for the protection of itsmembers and the vindication of its own authority and dignity. … The term“privilege” is therefore used to mean those fundamental rights absolutelynecessary for the exercise and due execution of constitutional powers andfunctions of the House.”4

Maelezo hayo yanaonyesha kwamba, uwepo wa ‘haki za Bunge’ ni nyezomuhimu kwa ajili ya kulinda hadhi na heshima ya Bunge, na pia kwa ajili yakuliwezesha Bunge kutekeleza majukumu yake ya kikatiba ipasavyo. Maelezohayo yanaonyesha pia kwamba, haki hizo zinawalinda na kuwawezeshaWabunge kutekeleza majukumu yao ya kibunge ndani ya Bunge na Kamatizake, kwa uhuru, uadilifu na bila woga wa vitisho vya namna yoyoteile, kutokakatika Mihimili ya Dola, au vyombo vingine vya Dola au watu binafsi.Mwaka 1873, Mbunge mmoja wa Bunge la Canada alieleza kuhusu ‘haki zaBunge’ katika maneno yafuatayo:-“The privileges of Parliament are the privileges of the people, and the rights ofParliament are the rights of the people.”Kwa lugha ya Kiswahili, nukuu hiyo inaeleza kwamba, “Kinga za Bunge ni kingaza wananchi, na haki za Bunge ni haki za wananchi.” Kwa maneno mengine,‘haki za Bunge’ hutumiwa na Bunge na Wabunge, kwa niaba ya wananchiwanaowawakilisha (i.e. Privileges are enjoyed by the House and by it Memberson behalf of the citizens whom they represent).Kwa nchi yetu ya Tanzania, msingi wa ‘haki za Bunge’ letu ni Ibara ya 100 yaKatiba ya Jamhuri ya Muungano wa Tanzania, 1977 inayoelekeza kwamba:-